Vekil memurlukta geçen sürelerin intibaka etkisi, 657 sayılı Kanun, 5434 sayılı Kanun ve DPB görüşleri doğrultusunda açıklanmıştır.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun “vekalet görevi ve aylık verilmesinin şartları” başlıklı 86’ncı maddesi aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir.
“Memurların kanuni izin, geçici görev, disiplin cezası uygulaması veya görevden uzaklaştırma nedenleriyle işlerinden geçici olarak ayrılmaları halinde yerlerine kurum içinden veya diğer kurumlardan veya açıktan vekil atanabilir.
Bir görevin memurlar eliyle vekaleten yürütülmesi halinde aylıksız vekalet asıldır.
Ancak, ilkokul öğretmenliği (Yaz tatili hariç), tabiplik, diş tabipliği, eczacılık, köy ve beldelerdeki ebelik ve hemşirelik, mühendis ve mimarlık, veterinerlik, vaizlik, Kur’an kursu öğreticiliği, imam-hatiplik ve müezzin-kayyımlığa ait boş kadrolara Maliye Bakanlığının izni (mahalli idarelerde izin şartı aranmaz) ile açıktan vekil atanabilir.
Aynı kurumdan ayrılmalar dolayısıyla atanan vekil memurlara vekalet görevinin 3 aydan fazla devam eden süresi için, kurum dışından veya açıktan atananlarla kurum içinden ilkokul öğretmenliğine atanan öğretmenler ile veznedarlık görevine atananlara göreve başladıkları tarihten itibaren vekalet aylığı ödenir.
Bu Kanuna tabi kurumlarda çalışan veteriner hekim veya hayvan sağlık memurları, veteriner hekim veya hayvan sağlık memuru bulunmayan belediyelerin veterinerlik veya hayvan sağlık memurluğu hizmetlerini ifa etmek üzere bu hizmetlerle ilgili kadrolara vekalet aylığı verilmek suretiyle atanabilirler.
Yukarıda sayılan haller dışında, boş kadrolara ait görevler lüzum görüldüğü takdirde memurlara ücretsiz olarak vekaleten gördürülebilir.
Bu Kanuna tabi kurumlarda, mali, nakdi ve ayni sorumluluğu bulunan saymanlık kadrolarının boşalması halinde bu kadrolara işe başladıkları tarihten itibaren vekalet aylığı verilmek suretiyle memurlar arasından atama yapılabilir.
(Mülga) 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’nun “emekli keseneğine esas tutulacak aylık, ücret ve ödenekler” başlıklı 15’inci maddesinin birinci fıkrasının (f) bendine göre; emeklilik keseneği, açıktan tayin edilen vekillerin, kanunlarına göre, aldıkları vekillik aylık veya ücretleri tutarları üzerinden alınır.
657 sayılı Kanunun Ek Geçici 2. Maddesi aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir.
” 1.3.1970 tarihi ile 30.11.1970 tarihi arasında görevde bulunmaları nedeniyle intibakı yapılmış olanlar ile 30.11.1970’den 1.3.1975 tarihine kadar olan sürede göreve alınanlardan bu madde gereğince değerlendirmeye esas alınan, hizmetlerde öğrenim durumları değişmemiş olanların derece ve kademelere intibakı aşağıdaki esaslara göre yapılır.
A) Başlangıç derece ve kademesi olarak 1.3.1975 tarihindeki öğrenim durumuna göre 36’ncı maddede tespit olunan hizmete giriş derece ve kademesi esas alınır.
B) 18 yaşın bitirilmesinden sonra, 87’nci maddede belirtilen kurumlarda geçen başarılı hizmet süreleri değerlendirilir.
C) Aşağıda gösterilen görevlerde başarılı olarak geçen süreler (B) fıkrasındaki sürelere eklenir.
a) Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinde, Belediye Başkanlığında, illerin daimi komisyon üyeliğinde,
b) Subay, askeri memur, gedikli subay, astsubay, uzman jandarma çavuş (Jandarma uzatmalı er, onbaşı, çavuş), ordu uzman çavuş olarak orduda,
c) Hazırlık kıtası ile okul dönemi dahil yedek subaylıkta (Muvazzaflık dışında geçen süre dahil), yedek subay
öğretmenlikte, muvazzaf ve ihtiyat erlikte, (84 üncü madde hükümleri saklıdır.)
d) Özel kanunlarındaki ve 657 sayılı Kanundaki hükme dayanılarak kaza-i rüşt kararı alınmak suretiyle veya mecburi hizmetin ifası nedeniyle öğrenimleri ile ilgili görevlere atananların, 18 yaşını bitirilmesinden önce bu görevlerde,
e) Teknik hizmetler sınıfı, sağlık hizmetleri ve yardımcı sağlık hizmetleri sınıfında bulunanlar ile bu sınıflara girecek nitelikte olanların yurt içinde veya yurt dışında 87’nci madde kapsamına girmeyen yerlerde, (12 yılı geçmemek üzere, meslekleri ile ilgili hizmetlerin 3/4’ü),
f) Özel okullarda yöneticilik ve öğretmenlik yapanlardan Milli Eğitim Bakanlığı emrinde görev kabul etmiş olanların, özel öğretim kurumlarında (12 yılı geçmemek üzere bu hizmetlerin 2/3’ü),
g) Serbest avukatlıkta, (12 yılı geçmemek üzere bu sürenin 3/4’ü),
h) Basın kartları yönetmeliğine göre, basın kartına sahip olmak suretiyle gazetecilik yaparak memurluğa girenlerin; meslekleriyle ilgili görevlerde istihdam edilmeleri şartıyla; fiilen gazetecilik yaparak geçirdikleri sürenin 2/3’ü,
i) Vekil imam olup da sonradan din hizmetleri sınıfında asli kadrolara geçmiş olanların vekillikte geçen hizmetlerinin tamamı,
k) Yabancı memleketlerde öğretmen olarak Türk kültürüne hizmet edenlerden Türk vatandaşlığına geçmiş ve Devlet memuru olmuş olanların, yurt dışında öğretmenlikte geçen hizmetlerinin, (12 yılı geçmemek üzere 2/3’ü),
D) 1.3.1970 tarihinden önce çeşitli kanunlara dayanılarak kazanılmış bulunan kıdemler ile aşağıda gösterilen kıdemler (B) fıkrasındaki sürelere ayrıca eklenir.
a) Devlet lisan imtihanını vermek,
b) Fevkalade başarıdan dolayı verilen takdirnamelere dayanılarak barem kanunlarıyla, tespit edilen normal süreden erken terfi etmek,
c) 7163, 1323, 1134, 4273, 4454, 4489, 5442, 2556 ve 5931 sayılı Kanunlardan veya benzer nitelikteki hükümleri taşıyan kanunlardan yararlanmak suretiyle kazanılan kıdemler,
d) 1.3.1970 tarihinden önce barem veya emeklilikte kazanılmış hak aylığının tespitinde sayıldığı halde bu maddede gösterilmeyen süreler,
E) 36’ncı maddenin (A) bendinin çeşitli fıkralarında kademe veya derece verilmesi öngörülen durumları bu fıkralardaki esaslar dairesinde 1.3.1975 tarihinden önce ibraz etmiş bulunanlara sözü edilen hükümler uyarınca durumlarına göre verilmesi gereken derece ve kademeler, bu maddenin (B) fıkrasındaki süreler ayrıca eklenir.
F) Aşağıdaki süreler bu maddeye göre yapılacak değerlendirmede nazara alınmaz.
a) Saat ücreti karşılığında veya sözleşmeli olarak, normal çalışma saatleri ile kayıtlı olmaksızın ve normal çalışma saatlerinden daha az süre çalışılmak suretiyle yapılan işlerde geçen,
b) Emekli aylığı almak suretiyle geçen,
Hizmet süreleri,
G) Emekliliğe tabi olmaksızın doktora öğrenimi yapanların yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora öğrenim sürelerinin 3 yılı,
H) Aynı süre ve aynı neden hiçbir şekilde mükerreren değerlendirilemez.
İ) (A) bendi uyarınca başlangıç olarak alınacak derece ve kademe üzerine, yukarıdaki bentler esas alınmak suretiyle değerlendirilmesi gerektiği tespit olunacak sürelerin her yılı için bir kademe ve her üç yılı için bir derece verilmek suretiyle bulunacak derecenin ilgili kademesine intibak ettirilir. Bu kanunun 92’nci maddesinin 6’ncı fıkrası hükmü mahfuzdur.
1327 sayılı Kanun ve ondan sonra çıkarılmış bulunan Kanun Hükmündeki Kararnamelerle yapılmış ve bu Kanun hükümlerine göre yapılacak intibaklar ve bu intibaklar sonucu varılacak yükselme dereceleri ilgili memurlar için kazanılmış haktır.
1. – 30.11.1970 tarihinden (bu tarih dahil) önce;
a) Çeşitli barem ve teadül kanunlarına göre kazanılmış hak aylıkları,
b) T.C. Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre emeklilik keseneğine esas aylıkları, (87’nci maddeye tabi kurumlar dışında sigorta primi ödenmek suretiyle geçen süreler nedeniyle emeklilik keseneğine esas aylıkta yapılan yükselmeler hariç),
Öğrenim durumlarına göre 36’ncı maddenin (A) bendindeki tabloda gösterilen hizmette yükselebilme derecesinden daha yukarı derecelerde olanların intibakı, daha yukarıda olan bu aylık derecelerine yapılır.
Ayrıca, intibak ettikleri derecenin aylığını kazanılmış hak olarak aldıkları veya emeklilik keseneği ödedikleri sürenin her yılı için bir kademe ilerlemesi uygulanır.
Bunların 30.11.1970 tarihinden sonra geçirdikleri ve geçirecekleri her başarılı hizmet yılları için, intibak ettirildikleri derecenin son kademesi aylığını geçmemek üzere, bir kademe ilerlemesi uygulanır.
2. – Durumları 2’nci fıkra kapsamına girenlerden 1 inci fıkraya göre yapılacak intibakları lehlerine olanların intibakı 1 inci fıkra hükümlerine göre yapılır.”
Mülga DPB vermiş olduğu bir görüş yazısında (Tarih: 17.10.2003-Bülten Sayısı: 23-Sayfa No:43); 26.03.1990-01.09.1991 arasında vekil imamlık yapan daha sonra memurluk sınavını kazanarak daktilograf olarak göreve başlayan kişinin vekil imamlıkta geçen süresinin intibakta değerlendirilip değerlendirilemeyeceği görüşü, vekil imamlıkta geçen hizmet süresinin kazanılmış hak aylığının tespitinde değerlendirilemeyeceği mütalaa edilmiştir.
Mülga DPB vermiş olduğu bir görüş yazısında (Tarih: 28.01.2009-Sayı: 24024); kurumunuz emrine mühendis adayı olarak atanan ve daha önce vekil mühendis olarak geçirilen sürelerin 657/87 madde kapsamında belirtilen kurumlarda ve teknik hizmetlerde geçirilmesi sebebiyle kazanılmış hak aylık derece ve kademesinde değerlendirilmesi gerektiği mütalaa edilmektedir denilmiştir.
Yukarıda yapılan bilgiler çerçevesinde; açıktan vekil olarak atananlara tam ücret ödenmemekte ve tam kesenek kesilmemektedir. Bu şekilde geçen çalışma sürelerinin tamamı hizmet olarak dikkate alınır. Açıktan vekil olarak atananların çalışma süreleri tam olarak emeklilikte geçerli hizmet sayıldığından emeklilik için gerekli hizmet yılının hesabında da tam olarak dikkate alınır.
Açıktan vekil olarak atananların çalışma süreleri kazanılmış hak aylık intibakında değerlendirilmez. Bunun dayanağı, 657 sayılı Kanunda bu sürelerin değerlendirileceğine dair açık bir düzenleme olmamasıdır. Ancak, 657/Ek Geçici 2. Madde düzenlemesi hariç.
